Ubiegły rok był szczególny pod względem kalendarza obowiązującego przedsiębiorców zobligowanych do realizowania swoich obowiązków z zakresu prawa ochrony środowiska. W związku z trwającą pandemią COVID-19 ustawodawca przesunął szereg ustawowych terminów środowiskowych, w tym m. in. termin złożenia rocznego sprawozdania o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami za rok 2019, czy też rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami za rok 2019. Wydłużono także do końca 2020 r. możliwość prowadzenia karty ewidencji odpadów w formie papierowej. W 2021 r. przedsiębiorcy nie będą mogli jednak liczyć na taryfę ulgową. 

Przypomnienia wymaga, że z początkiem 2020 r. rozszerzono krąg podmiotów zobowiązanych do rejestracji w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO). Od tego czasu korzystanie z BDO stało się dla wielu przedsiębiorców obowiązkowe, aczkolwiek niektóre funkcjonalności systemu są wdrażane etapami.

Przykładowo, 2020 r. był pierwszym rokiem, w którym przedsiębiorcy musieli złożyć roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami za 2019 r. wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem BDO. Zadanie to okazało się niełatwe, ponieważ nie można było się jeszcze posłużyć danymi elektronicznymi zebranymi w BDO – okres sprawozdawczy obejmował rok 2019, a więc czas, gdy większość przedsiębiorców prowadziła ewidencję odpadów wyłącznie w formie papierowej. Konieczne było zatem zebranie wszystkich papierowych danych, ich podliczenie, a następnie wprowadzenie w odpowiednie pola formularzy w BDO. Większość przedsiębiorców miała jednak na to czas aż do 31 października 2020 r.

W tym roku roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami za 2020 r. oraz roczne sprawozdanie o produktach w opakowaniach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami opakowaniowymi za 2020 r. należy złożyć za pośrednictwem BDO już do 15 marca 2021 r. Nic nie wskazuje, aby ten termin miał być przedłużany na podobnych zasadach, jak miało to miejsce w ubiegłym roku. Czasu jest niewiele, a problemy, z którymi mierzono się w ubiegłym roku mogą się powtórzyć.

Wynika to z faktu, że ustawodawca wydłużył do 31 grudnia 2020 r. możliwość sporządzania dokumentów ewidencji odpadów w formie papierowej, czyli z pominięciem BDO. Co więcej, ustawą o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 z dnia 14 maja 2015 r. uchylono także przepis art. 236a ust. 3 ustawy o odpadach z dnia z dnia 14 grudnia 2012 r., który nakładał na przedsiębiorców obowiązek wprowadzenia do BDO dokumentów ewidencji odpadów sporządzonych w formie papierowej do dnia 31 stycznia 2021 r. W praktyce zatem brak jest podstawy prawnej obligującej do przeniesienia papierowej ewidencji za 2020 r. do BDO. Oznacza to, że ci przedsiębiorcy, którzy dotychczas nie ewidencjonowali odpadów za 2020 r. w BDO i nie mają zamiaru tego robić, będą zmuszeni do ponownego zebrania papierowych danych za 2020 r. celem przygotowania stosownego sprawozdania w BDO.

Warto pamiętać również, że od 1 stycznia 2021 r. poza awariami systemu BDO nie ma już podstawy do prowadzenia ewidencji odpadów w formie papierowej. Podmiotom, które nie zastosują się pod powyższego obowiązku, grozi kara grzywny. Dotyczy to także osób, które nie wprowadzą wymaganych danych do BDO niezwłocznie po ustaniu awarii systemu.

Nieco później, bo 31 marca 2021 r. upłynie termin złożenia do marszałka województwa przez podmiot korzystający ze środowiska wykazów zawierających wykorzystane do ustalenia wysokości opłat informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz zbiorcze zestawienie informacji o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat. W tym samym terminie należy wnieść także opłatę za korzystanie ze środowiska.

Zasadą jest, że wysokość należnej opłaty ustala we własnym zakresie podmiot korzystający ze środowiska. Co ciekawe, obowiązek, o którym mowa powyżej, może dotyczyć każdego przedsiębiorcy, nawet takiego, który na pierwszy rzut oka nie prowadzi działalność wpływającej na środowisko. Przykładowo, korzystaniem ze środowiska jest korzystanie z samochodu w ramach działalności gospodarczej. Wynika to z faktu, że korzystanie z samochodu to nic innego jak spalanie paliwa, co powoduje wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. O tym, czy należy składać stosowne wykazy oraz wnosić opłaty nie decyduje ani liczba posiadanych samochodów, ani przedmiot działalności. W takim przypadku decyduje jedynie ilość spalonego paliwa pomnożona przez stawkę emisyjną. Obowiązek ten może ciążyć na międzynarodowej firmie przewozowej, ale także na właścicielu lokalnego sklepu odzieżowego, który zaopatruje się w hurtowniach w innych województwach korzystając z własnego samochodu.

Ustawodawca zdecydował jednak, że konieczne są progi, poniżej których pewnych obowiązków nie trzeba realizować. Jeżeli ustalona opłata za korzystanie ze środowiska nie przekracza 100,00 zł, to nie ma obowiązków składania stosownych wykazów. Z kolei w przypadku, gdy opłata nie przekracza 800,00 zł, nie ma także obowiązku jej wnoszenia. Na analizowanym przykładzie samochodu, warto zweryfikować faktury paliwowe za 2020 r. celem ustalenia, czy dane przedsiębiorstwo nie korzystało ze środowiska w stopniu uzasadniającym sprawozdawczość lub wniesienie stosownej opłaty.

Przedsiębiorców, którzy nieświadomie korzystają ze środowiska, może być zresztą znacznie więcej. Dotyczy to bowiem także np. korzystania z farb malarskich zawierających lotne substancje. Korzystanie z nich może być traktowane jak emisja do powietrza. Obowiązek wniesienia opłaty za korzystanie ze środowiska może wynikać zatem z faktu przeprowadzenia gruntownego remontu w siedzibie przedsiębiorstwa. Może on także dotyczyć przedsiębiorców branży budowlano – remontowej. W tym przypadku decydujące znaczenie będą miały karty charakterystyki danych materiałów i ustalenie, jakie lotne substancje zawiera dany materiał i w jakiej ilości.

Przy okazji nadchodzącego terminu sprawozdawczego uzasadnionym może być przyjrzenie się własnemu przedsiębiorstwu w ubiegłym roku i ustalenie, czy jego działalność nie stanowi korzystania ze środowiska w stopniu uzasadniającym złożenie niezbędnych wykazów, a nawet wniesienie opłat.

O swoich obowiązkach powinny pamiętać także te podmioty, które do 28 lutego 2021 r. zobowiązane są do złożenia raportu do Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Dotyczy to przedsiębiorców, których działalność powoduje emisje do powietrza. Informacje, które należy przekazywać obejmują m. in dane o wielkościach emisji gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza przez podmioty korzystające ze środowiska, a także o wielkościach produkcji oraz charakterystyce surowców i paliw towarzyszących emisjom.

Pierwszy kwartał to także terminy obowiązujące profesjonalistów z zakresu spraw środowiskowych – swoje sprawozdania będą musiały złożyć m. in. organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, podmioty zbierające zużyte baterie lub akumulatory, wytwórcy komunalnych osadów ściekowych oraz podmioty prowadzące stacje demontażu pojazdów (do 15 marca 2021 r.).

Działalność kontrolna w zakresie realizacji powyższych obowiązków w 2020 r. była ograniczona, niemniej jednak nie należy ich lekceważyć, ponieważ sankcje za ich naruszenie mogą być naprawdę dotkliwe w wymiarze finansowym.

Przy tej okazji warto wspomnieć o jeszcze jednym obowiązku związanym z BDO, co do którego w praktyce łatwo można zaobserwować, że jest często nieprzestrzegany przez przedsiębiorców. Wpis do BDO wiąże się z uzyskaniem indywidualnego numeru rejestrowego – nie jest to jednak kolejny numer urzędowy „do zapomnienia”, albowiem ustawodawca w przepisie art. 63 ustawy o odpadach z dnia z dnia 14 grudnia 2012 r. nakazuje określonym przedsiębiorcom umieszczanie tego numeru na dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością. Dotyczy to przedsiębiorców:

• wprowadzających sprzęt i autoryzowanych przedstawicieli,
• wprowadzających baterie lub akumulatory,
• wprowadzających pojazdy,
• producentów, importerów i wewnątrzwspólnotowych nabywców opakowań,
• wprowadzających na terytorium kraju produkty w opakowaniach,
• wprowadzających na terytorium kraju opony,
• wprowadzających na terytorium kraju oleje smarowe.

Katalog dokumentów, na których należy umieszczać numer rejestrowy BDO jest otwarty, natomiast z całą pewnością obejmuje on takie dokumenty jak paragony, faktury i umowy powstające w związku z prowadzoną działalnością. Numer rejestrowy BDO oczywiście musi pojawiać się także na wszelkich dokumentach dotyczących ewidencji odpadów, a zatem np. na kartach przekazania odpadów. Niedopełnienie obowiązku umieszczenia numeru rejestrowego BDO na odpowiednich dokumentach może wiązać się z dotkliwymi konsekwencjami. Ustawodawca przewidział w takiej sytuacji sankcję w postaci administracyjnej kary pieniężnej wymierzanej w kwocie nie mniejszej niż 5.000,00 zł i nie większej niż 1.000.000,00 zł.