W poprzednim artykule opublikowanym na stronie internetowej https://nwlegal.pl/zintegrowane-plany-inwestycyjne/ została opisana część zmian ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717 ze zm.) – dalej jako: „Ustawa Planistyczna” wprowadzonych ustawą z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1688) – dalej jako: „Ustawa Nowelizująca”.

Nadszedł czas na opisanie kolejnej zmiany Ustawy Planistycznej polegającej na wprowadzeniu rejestru urbanistycznego – dalej jako: „Rejestr Urbanistyczny”. Przepisy dotyczące Rejestru Urbanistycznego zostały w większości uregulowane w Ustawie Planistycznej w nowoutworzonym „Rozdziale 5b Rejestr Urbanistyczny”. Pozostała część przepisów związanych z Rejestrem Urbanistycznym została „rozrzucona” po całej ustawie Planistycznej.

Zgodnie z art. 78 pkt 2 Ustawy Nowelizującej przepisy dotyczące Rejestru Urbanistycznego wejdą w życie 1 stycznia 2026 r.

Czym będzie Rejestr Urbanistyczny?

Rejestr Urbanistyczny będzie szczególnym rodzajem rejestru, stanowiącym referencyjne źródło informacji i danych, w tym danych przestrzennych z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Rejestr Urbanistyczny z założenia ma być wyłącznym środowiskiem pracy, w którym będą tworzone, gromadzone, aktualizowane i udostępniane dane przestrzenne z zakresu planowania przestrzennego. Rejestr Urbanistyczny ma stanowić wiarygodne źródło tych danych i informacji, ma podnieść efektywność zarządzania przestrzenią, ułatwić partycypację społeczną, zapewnić transparentność procedur planistycznych oraz przyspieszyć proces inwestycyjny.

Rejestr Urbanistyczny będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym w sposób zapewniający interoperacyjność udostępnionych w nim zbiorów danych. Dostęp do informacji i danych udostępnianych w Rejestrze Urbanistycznym ma być nieodpłatny i odbywać się za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Dostęp do tych informacji i danych ma mieć charakter jawny, co oznacza, że będzie on dostępny dla każdego. Z uwagi na konieczność ochrony danych osobowych ustawodawca wyłączył jawność Rejestru Urbanistycznego w tym zakresie.

Prowadzenie Rejestru Urbanistycznego zostało przekazane organowi centralnemu – ministrowi właściwemu do spraw budownictwa i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, który również został wyznaczony administratorem danych osobowych w nim gromadzonych. Obsługa systemu teleinformatycznego zapewniającego funkcjonowanie Rejestru Urbanistycznego została natomiast przekazana ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji. Jak wynika z projektu Ustawy Nowelizującej „Jest to uzasadnione kompleksowym charakterem Rejestru, który będzie udostępniać informacje o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dla obszaru całego kraju, z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego (obsługa KPRM)”.

Jakie dane gromadzone są w Rejestrze Urbanistycznym?

We wstępie w sposób ogólny wskazano, że w Rejestrze Urbanistycznym gromadzi się informacje i dane z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, w tym dane przestrzenne. Dokładny zakres dokumentów źródłowych, z jakich mają pochodzić dane i informacje gromadzone w Rejestrze Urbanistycznym, został określony w art. 67h Ustawy Planistycznej. W tym przepisie ujęto m.in. dokumenty, których ustalenia mają bezpośredni wpływ na kształtowanie planowania oraz zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z jego brzmieniem w Rejestrze Urbanistycznym będą udostępniane informacje i dane pochodzące z:

• uchwał o przystąpieniu do sporządzania aktów planowania przestrzennego oraz gminnego programu rewitalizacji,
• wniosków o sporządzenie lub zmianę planów ogólnych lub planów miejscowych oraz wniosków o uchwalenie zintegrowanych planów inwestycyjnych,
• diagnoz, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, tj. diagnoz służących wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, sporządzeniu albo zmianie gminnego programu rewitalizacji, ocenie aktualności i stopnia realizacji gminnego programu rewitalizacji,
• uchwał o szczegółowym trybie i harmonogramie opracowania projektu strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego,
• diagnoz, o których mowa w art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, przygotowywanych w ramach opracowania projektu strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego, tj. diagnoz sytuacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, z uwzględnieniem obszarów funkcjonalnych, w tym miejskich obszarów funkcjonalnych,
• aktów planowania przestrzennego wraz z uzasadnieniem, o ile jego sporządzenie jest wymagane,
• uchwał w sprawie wyznaczenia obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji, uchwał o przyjęciu gminnych programów rewitalizacji oraz uchwał w sprawie ustanowienia na obszarze rewitalizacji Specjalnej Strefy Rewitalizacji,
• uchwał o przyjęciu strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego,
• wniosków o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, z wyłączeniem dotyczących inwestycji lokalizowanych na terenach zamkniętych ustalonych przez Ministra Obrony Narodowej decyzją, o której mowa w art. 4 ust. 2a ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne,
• decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, z wyłączeniem decyzji dotyczących inwestycji lokalizowanych na terenach zamkniętych ustalonych przez Ministra Obrony Narodowej decyzją, o której mowa w art. 4 ust. 2a ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne,

w kwestii wyjaśnienia: w projekcie Ustawy Nowelizującej wskazano, że „z uwagi na potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa oraz obronności państwa w Rejestrze nie będą udostępniane wnioski o wydanie oraz wydane decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji lokalizowanych na terenach zamkniętych ustalonych przez Ministra Obrony Narodowej decyzją, o której mowa w art. 4 ust. 2a ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne.”;

• uchwał w sprawie aktualności planu ogólnego oraz planów miejscowych i oceny, o których mowa w art. 22 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, a to m.in. oceny aktualności i stopnia realizacji gminnego programu rewitalizacji,
• zarządzeń zastępczych wojewody w sprawie uchwalenia aktu planowania przestrzennego,
• rozstrzygnięć nadzorczych wojewody stwierdzających nieważność aktów planowania przestrzennego,
• wyroków sądów administracyjnych dotyczących decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz aktów planowania przestrzennego.

Dane oraz informacje powinny zostać udostępnione niezwłocznie po sporządzeniu powyższych dokumentów.

Przepisy dotyczące Rejestru Urbanistycznego pozwolą w sposób praktyczny na zwiększenie zaangażowania społeczeństwa w proces planistyczny dzięki wprowadzeniu obowiązku udostępniania w Rejestrze Urbanistycznym również szeregu aktów na etapie ich projektowania. Będą to m.in. projekty aktów planowania przestrzennego, gminnych programów rewitalizacji, uchwał w sprawie wyznaczenia obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji, uchwał w sprawie ustanowienia na obszarze rewitalizacji Specjalnej Strefy Rewitalizacji oraz strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego.

Wiele z tych projektów będzie udostępniane z dodatkowymi dokumentami, np.:

• projekty aktów planowania przestrzennego przekazywane do uzgodnień i opiniowania, poddawane konsultacjom społecznym lub przedstawiane radzie gminy albo sejmikowi województwa, będą udostępniane w Rejestrze Urbanistycznym wraz z:
  • uzasadnieniem,
  • wykazem, o którym mowa w art. 8k ust. 1 Ustawy Planistycznej, tj. wykazem wniosków do projektu aktu planowania przestrzennego,
  • raportem, o którym mowa w art. 8k ust. 2 Ustawy Planistycznej, tj.  raportem podsumowującym przebieg konsultacji społecznych, zawierającym w szczególności wykaz zgłoszonych uwag wraz z propozycją ich rozpatrzenia i uzasadnieniem oraz protokoły z czynności przeprowadzonych w ramach konsultacji,
  • prognozą oddziaływania na środowisko,

o ile ich sporządzenie jest wymagane.

Projekty będą udostępniane w Rejestrze Urbanistycznym najpóźniej w dniu odpowiednio przekazania, przedstawienia lub ogłoszenia o rozpoczęciu konsultacji społecznych.

• projekty gminnych programów rewitalizacji, projekty uchwał w sprawie wyznaczenia obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji, projekty uchwał w sprawie ustanowienia na obszarze rewitalizacji Specjalnych Stref Rewitalizacji przekazywane do uzgodnień i opiniowania, poddawane konsultacjom społecznym lub przedstawiane radzie gminy będą udostępnianie w Rejestrze Urbanistycznym wraz z:
  • uzasadnieniem,
  • raportem, o którym mowa w art. 6 ust. 7 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, tj. raportem podsumowującym przebieg konsultacji społecznych, zawierającym w szczególności wykaz zgłoszonych uwag wraz z propozycją ich rozpatrzenia i uzasadnieniem oraz protokoły z przeprowadzonych w ramach konsultacji czynności,
  • prognozą oddziaływania na środowisko,

o ile ich sporządzenie jest wymagane.

Również w tym wypadku projekty będą udostępniane w Rejestrze Urbanistycznym najpóźniej w dniu odpowiednio przekazania, przedstawienia lub ogłoszenia o rozpoczęciu konsultacji społecznych.

• projekty strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego:
  • przekazywane do konsultacji, o których mowa w art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, tj. konsultacji w szczególności z: sąsiednimi gminami i ich związkami, lokalnymi partnerami społecznymi i gospodarczymi, mieszkańcami gmin – w przypadku strategii rozwoju ponadlokalnego albo gminy – w przypadku strategii rozwoju gminy, oraz z właściwym dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie,
  • lub przedstawiane zarządowi województwa,

będą udostępniane w Rejestrze Urbanistycznym najpóźniej w dniu przekazania lub przedstawienia.

Do informacji i danych udostępnionych w Rejestrze Urbanistycznym odpowiednie zastosowanie znajdzie art. 26 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1461). Oznacza to, że te informacje i dane będą udostępnione m.in. do wglądu i do pobrania w formie dokumentu elektronicznego.

W Rejestrze Urbanistycznym będą udostępniane także inne informacje i dane konieczne w procedurze planistycznej. W szczególności odbywać się to będzie na podstawie porozumienia właściwego ministra z ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa. W porozumieniu tym zostanie określony zakres i tryb ich tworzenia, aktualizacji i udostępniania.

Kto będzie wprowadzał dane lub informacje do Rejestru Urbanistycznego?

Ustawodawca wprowadził generalną zasadę, zgodnie z którą to na organach wytwarzających informacje lub dane podlegające udostępnieniu w Rejestrze Urbanistycznym będzie ciążył obowiązek ich wprowadzenia do tego rejestru.

Z powyższego obowiązku zostały zwolnione sądy administracyjne. Oznacza to, że zamiast sądów administracyjnych dane lub informacje będą wprowadzane do Rejestru Urbanistycznego przez organ, który sporządził zaskarżony akt, a w przypadku decyzji administracyjnych organ właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji.

Powyższe organy mogą jednak upoważnić podmioty, które wytworzyły informacje lub dane, do ich wprowadzenia do Rejestru Urbanistycznego.

Jak będzie wyglądał Rejestr Urbanistyczny?

Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu nie jest znany wygląd Rejestru Urbanistycznego oraz jego funkcjonalność techniczna. Brak jest bowiem przepisów: regulujących szczegółowe rozwiązania organizacyjno-techniczne Rejestru Urbanistycznego; określających w sposób szczegółowy zakresu informacji i danych tam gromadzonych; określających tryb tworzenia, aktualizacji oraz udostępniania informacji i danych. Regulacje ustawowe mają charakter bardziej ogólny i zostaną w przyszłości uszczegółowione w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa. Dopiero zatem po wydaniu przepisów wykonawczych w rzeczywistości poznamy ostateczny wygląd Rejestru Urbanistycznego.

Gdzie szukać informacji do czasu wejścia w życie przepisów dotyczących Rejestru Urbanistycznego?

Jak już zostało wskazane, przepisy dotyczące Rejestru Urbanistycznego wejdą w życie 1 stycznia 2026 r. Do tego czasu, a konkretnie do 31 grudnia 2025 r., informacje i dane z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego w tym dane przestrzenne, będą udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie urzędów obsługujących organy, które je wytworzyły oraz w ich siedzibie. Następnie organy, które udostępniły informacje i dane, wprowadzą je do Rejestru Urbanistycznego. Termin na wykonanie tego obowiązku upływa 31 marca 2026 r.

Podsumowanie

Wprowadzenie przepisów dotyczących Rejestru Urbanistycznego należy ocenić pozytywnie. Aktualnie, z uwagi na brak ogólnego rejestru, podmiot chcąc uzyskać informacje i dane z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego zmuszony jest często poświęcić znaczną ilość czasu w celu ich wyszukania. Z uwagi na udostępnianie informacji i danych przez różne podmioty – m.in. gminy, powiaty, województwa, sądy administracyjne – często niezbędne jest poszukiwanie ich w wielu miejscach i źródłach.

Rejestr Urbanistyczny ma rozwiązać ten problem, z uwagi na objęcie nim informacji i danych wytworzonych przez organy z całej Polski. Spowoduje to istotne ułatwienie dostępu do nich przez każdego obywatela. Rejestr Urbanistyczny może także zwiększyć kontrolę społeczną w zakresie planowania przestrzennego, jak również w zakresie zamierzeń budowlanych poprzez wgląd do danych planistycznych. Jednocześnie przyjęte przepisy mają na celu podtrzymanie trendu cyfryzacji sfery związanej z szeroko pojętym planowaniem i budownictwem, co także należy ocenić pozytywnie.